Een paar weken na de officiële verschijning in 2016 overhandigde ik de historische krantenbijbel Testament van de Pers aan premier Rutte. Nu hij de langstzittende premier van Nederland is, een mooi moment om even naar de jongste jaren te kijken. Hoe oordelen kranten over Rutte – en zijn werk?
Hello, i’m Mark!
Winston Churchill zei ooit van zijn voorganger David Lloyd George: ‘Hij was een charmeur die de schors van een boom af kon vleien.’ Het had over Mark Rutte kunnen gaan.
De man die altijd zijn telefoon opneemt, die elk sms’je binnen een kwartier beantwoordt, die net zo makkelijk met de PVV als met de PvdA regeert en ondertussen ook alle lijnen met mogelijke nieuwe coalitiepartners openhoudt.
Hij kweekt er goodwill mee en het zorgt ervoor dat zijn politieke tegenstanders wel te hoop lopen tegen zijn beleid maar het hem persoonlijk altijd weer vergeven. Zelfs bij de PVV en de SP noemen ze Mark Rutte een ‘aardige vent’. Jort Kelder over zijn jeugdvriend: ‘Hij is de ideale premier voor deze tijd. Mark heeft al jaren geleden gezien dat de grote politieke partijen door de ontzuiling en individualisering hun vanzelfsprekende machtsbasis verliezen. Dat vraagt om een premier die met iedereen zaken kan doen. Als iemand dat kan, is hij het.’
De energieke Rutte schakelt snel. Als een minister hem in het Torentje vertelt over dreigende onenigheid met een collega, belt hij meteen die andere minister: ‘Ik zet je even op de speaker. Kunnen jullie dit samen oplossen?’
VN 22 april 2015 – Thijs Broer en Max van Weezel: ‘Hello, i’m mark!’
Nederland is een tof land
De televisie in het Torentje staat aan op teletekstpagina 101. Er verschijnt een nieuw bericht: ‘Nobelprijs voor Nederlander Feringa’. ,,Wat ontzettend gaaf! Zie je nou wel dat Nederland een tof land is!” roept Mark Rutte.
Het past precies in het straatje van de VVD-premier. Hij predikt optimisme in een persoonlijk verkiezingsprogramma dat hij vandaag presenteert: ‘De volgende stap. Mijn ambitie, mijn plan’. Hij zegt tegen de kiezers dat als ze hem nog een keer in het Torentje stemmen, hij zal ‘vechten’ om hun zorgen weg te nemen. ,,Dit is mijn kompas voor de komende viereneenhalf jaar”, vertelt hij. “Mijn ambitie voor de komende periode is de zorgen van mensen wegnemen. Ik ben een beetje allergisch voor het woord visie. Dan zie ik een leunstoel voor me, dan kijk je een beetje naar buiten en we filosoferen eens wat met elkaar. Dit is een plan, dit is actie, dit is dingen doen. Daar ben ik van.”
U maakt zich druk om de Nederlandse identiteit. Wat is die volgens u?
,,Dat staat in onze grondwet. We hebben in Nederland eerlijke kansen voor iedereen. Ongeacht je geloof, sekse, seksuele geaardheid of huidskleur. We hebben scheiding van kerk en staat en vrijheid van meningsuiting. En nu komt het: steeds meer mensen zijn bang dat onze samenleving verandert en we concessies doen aan die waarden. Dat je als vrouw maar beter niet met een korte rok door een bepaalde straat kunt lopen. Dat is onacceptabel. Buitenstaanders die zich ergeren aan hoe wij het hier met elkaar geregeld hebben, moeten zich afvragen of ze wel in Nederland willen blijven. Als ze gaan, zal ik ze niet tegenhouden. Maar als je blijft en je past je aan, dan kun je het ver schoppen. Kun je burgemeester van Rotterdam worden.”
Is het niet heel on-liberaal om normen en waarden algemeen op te leggen?
,,Nee. Het is heel belangrijk dat als grote groepen van buiten naar een land komen, je duidelijk bent over wat wij belangrijk vinden. De afgelopen jaren hebben we dat te veel met een muizenstemmetje gedaan. Dat moet met luide stem. Anders weten mensen ook niet waarin ze moeten integreren. Wij moeten onze normen en waarden overeind houden, zodat zij weten wat van hen verwacht wordt.”
AD 7 oktober 2016 – Jan Hoedeman en Hans van Soest: ‘De wereld moet jaloers op ons zijn’
Ongrijpbaar oliemannetje
Mark Rutte is een briljant politicus, dat heeft hij de afgelopen jaren overtuigend bewezen. Rutte toonde zich in al die jaren intelligent, flexibel en empathisch.
Hij is benaderbaar en staat met iedereen in het politieke bedrijf op goede voet. Hij schermt zich niet af met een ijzeren garde van poortwachters en beschikt over een netwerk zonder weerga. Hij bewees zich als een zelfverzekerde, lenige en brutale debater, ook onder moeilijke omstandigheden. Hij opereerde meerdere malen op de rand van de afgrond, zonder zijn creativiteit en goede humeur te verliezen.
De minister-president is ook ‘eenvoudig’ gebleven – in Nederland altijd een nuttige eigenschap. Wat mij betreft is het ook een groot voordeel dat hij vrijgezel is. Daardoor worden we niet aanhoudend verveeld met irrelevante berichten over zijn vrouw en kinderen. Misschien is Rutte dus wel precies de juiste man op de juiste plaats in het in toenemende mate versplinterde Nederlandse politieke systeem. Wie anders had dat systeem in de afgelopen jaren redelijk op de rails weten te houden?
Wie is Rutte eigenlijk? Heeft hij ergens een harde kern van overtuigingen, of is zijn politieke lenigheid een kwestie van intellectuele gemakzucht? Ooit vertelde Arend Jan Boekestijn, toen VVD-Kamerlid, me licht geschokt dat Rutte nauwelijks serieuze politieke ideeën had. Is dat de schaduwzijde van zijn aanzienlijke talenten? Is hij niet meer dan een handige manipulator, altijd blij als het probleem van de dag is opgelost, maar zonder ideeën over de problemen van de volgende week?
Maarten! 18 november 2016 – Maarten van Rossem: Een ongrijpbaar oliemannetje
Baas van het spul
Hij is van het overzichtelijke slag mensen. Een heel goede teamcaptain. Hij zorgt dat dingen niet blijven liggen en verzuren.
Zelf is VVD-leider Rutte tekstvast over zijn rol: hij is de ‘baas van het spul’ (lees: kabinet). En ook dat is ‘gewoon een baan’. ,,We makelen en schakelen.” Geen ideologische muggenzifterij. Wat heet. ,,Bij het woord visie denk ik: ga naar de oogarts!”
Rutte is geen Ruud Lubbers, die graag ‘even’ meedacht. En ook geen Jan Peter Balkenende, die het moeilijk vond zijn CDA-pet af te zetten. Zijn ministers krijgen veel vrijheid en hij benadrukt al te graag dat hij minister van Algemene Zaken en niet van álle zaken is.
AD 26 oktober 2017 – Tobias den Hertog en Laurens Kok: Het nieuwste avontuur van rubberen Rutte
Visieloze krabbelaar of briljante marktkoopman
Kijk ’m zitten, aan het einde van dat debat, de 26ste: zelfs de motie van afkeuring tegen hem deert hem amper. Hier zit geen premier van Nederland meer, maar een Romeinse keizer die zich stierlijk begint te vervelen.
Uit recent onderzoek naar de perceptie van de persoonlijkheid van Nederlandse politici blijkt dat Rutte volgens velen een sociale figuur is, extravert, hartelijk, vergevingsgezind, een conflictmijder. Die eigenschappen komen hem uitstekend van pas als er iets voor elkaar ‘gebokst’ moet worden. Rutte kan goed wachten, kijken hoe de hazen lopen. Desnoods stuurt hij wat bij, om de anderen te pleasen. Als de kern, het doel maar gehaald wordt.
Rutte is volgens onderzoeker Reinout de Vries ook naarmate de bestuurlijke ervaring toeneemt, meer en meer in staat om complexe situaties het hoofd te bieden. Zo goed is hij daarin geworden, dat weinig hem nog kan verrassen of bedreigen. “Er is gewoon niet veel meer wat heel erg moeilijk voor hem is.”
Rutte heeft na al die jaren het meeste in Den Haag wel onder controle. De vraag die zich vervolgens opdringt is of Rutte de risico’s die die verveling met zich mee kan brengen (gemakzucht, slordigheid, onaantastbaarheid) onderkent en zich ertegen wapent? Heeft hij, zoals Machiavelli adviseerde, mensen om zich heen die ‘nee’ durven te zeggen, die hem een grote bek geven of die hem anderszins uit zijn coconnetje kunnen halen?
HP/deTijd 3 juli 2018 – Frans van Deijl: Visieloze krabbelaar of briljante marktkoopman
Tegen Rutte is geen kruid gewassen
Bijna acht jaar na zijn aantreden, en op de dag dat de Tweede Kamer met zomerreces gaat, mag het misschien nog wel eens gezegd worden: Mark Rutte is echt een voortreffelijke premier.
Zo’n goede premier kom je zelden tegen, vriend en vijand zijn het daar over eens. Heerlijk om stevig met hem te debatteren en dan na afloop toch weer even te lachen, arm op de elleboog, hand op de schouder – pittig, en nu samen verder. Zo doen we dat in de Nederlandse politiek: sla de voordeur pas dicht als je weet dat de achterdeur op een kier staat.
Mocht hij al gebreken hebben, dan zijn die van het onzelfzuchtige soort: de neiging gebreken van zijn getrouwen met de mantel der liefde te bedekken en hen tot ver voorbij hun houdbaarheid in bescherming te nemen. Geleidelijk heeft het Binnenhof zich er bij neergelegd: tegen Rutte is geen kruid gewassen.
Ik ken zijn vluchtheuveltjes, zei een oppositieleider laatst, na weer een debat over de dividendbelasting. Die vluchtheuvels blijken niet te demonteren. Ze zijn opgetrokken uit dossierkennis, welsprekendheid en monomanie. De precisie van Asscher, de ironie van Buma, de gespeelde nonchalance van Dijkhoff, de woede van Wilders, de ambities van Klaver, het Latijn van Baudet – alles ketst er op af zonder sporen achter te laten.
Noteer maar vast: zomer 2022, want dan zit hij langer dan Lubbers: premier Rutte beraadt zich op zijn toekomst; Binnenhof totaal van slag.
Volkskrant 5 juli 2018 – Ariejan Korteweg: Tegen Rutte is geen kruid gewassen
Haagse binnenbrandjes
Mark Rutte reist zonder horloge. Wel heeft hij twee telefoontjes. De beige iphone springt automatisch naar de lokale tijd. De nog kleinere zwarte Nokia blijft op de Nederlandse staan en is voor het permanente overleg met Den Haag.
Ook op 10.000 kilometer afstand bestuurt premier Mark Rutte (VVD) zijn land. ‘Telkens spelen dingetjes op,’ zegt hij over de Haagse binnenbrandjes. Dan trekt hij zich even terug en geeft via de zwarte Nokia instructies.
In Bogotá wordt ‘excelentisimo Maik Roet’ met alle egards ontvangen. De Colombiaanse luchtmacht vliegt hem naar de frontlinie van de recente burgeroorlog, waar het nog zo gevaarlijk is dat een ambulance meerijdt in een zwaarbewapend konvooi. Langs het traject staat om de honderd meter een soldaat met semi-automatisch geweer.
Rutte sjouwt achter Marcial Urtado (58) aan een berg op om diens 3 hectare yucca en maracuja te bekijken. Een half etmaal eerder debatteerde hij in de Tweede Kamer over pensioenen.
Vergeleken bij president Duque stelt Rutte zich in Haagse onderhandelingen niet zo dwingend op. ‘Status kan niet meer. Ruud Lubbers had met twee coalitiepartijen honderd zetels. Als ik een beetje binnenkom met “Ik ben het mannetje”, lacht iedereen zich rot. In het huidige tijdsgewricht moet een premier constant schakelen en mensen bij elkaar brengen. Inhoudelijk kan ik overal bovenop gaan zitten. Ik heb over alle dossiers een opvatting en al naar gelang het onderwerp laat ik mijn opvatting zwaar doorklinken. Of soms niet, als ik puur moet faciliteren. Anders komt er niks tot stand. (…) Prestige is niet mijn ding. Ik heb maar één taak en dat is krassen verzamelen.’
EW 13 december 2018 – Eric Vrijsen: Mark Rutte
Gewoon in het Torentje
Je kon de klok er de afgelopen jaren op gelijk zetten: zodra Mark Rutte iets positiefs zei over het belang van de Europese samenwerking – wat hij steeds vaker deed – klonk het koor van speculanten: zie je wel, een open sollicitatie!
Opeens hoor je die mensen niet meer, die jarenlang riepen dat Rutte alleen maar uit was op een baantje in Europa. Rutte blijft gewoon in het Torentje, zoals hij altijd heeft gezegd. En nu moet het koor van speculanten er stilletjes aan wennen dat de premier deze keer gewoon de waarheid heeft gesproken: dat hij helemáál niet naar Brussel wilde, en heel tevreden is met zijn huidige ‘baantje’, zoals hij het zelf uitdrukte.
Daar komt nog bij dat Rutte na bijna negen jaar premierschap nog geen spoor van slijtage vertoont. Waar zijn voorganger Jan Peter Balkenende in zijn laatste jaren steeds moeizamer functioneerde, afgeschermd door een ijzeren ring van adviseurs, en Wim Kok zich als premier van zijn tweede Paarse kabinet steeds stuurser begon te gedragen, doet Rutte zijn werk nog altijd met onverwoestbare energie en zichtbaar plezier, alsof hij nog maar net begonnen is.
VN 26 juli 2019 – Thijs Broer: Niks geen Europa voor Mark Rutte
Rutte gaat Drees voorbij
Een Duracell-konijntje, noemen sommigen hem. Rutte is de man die altijd minder moe is dan de rest. Die nachten kan doorhalen, van hot naar her vliegt en op meerdere schaakborden tegelijk speelt.
Die – zoals recent – zo uit het vliegtuig stapt om daarna goedgehumeurd door te gaan naar de Tweede Kamer voor een debat over zeventig burgerdoden in Hawija waarin hij vol bravoure tegen de oppositie roept: ‘Het is een kwestie van vertrouwen. Het is de vraag of u mij gelooft. Zo niet, ga ik iets anders doen. Zo ja, dan blijf ik.’
Die uitspraak zegt iets over zijn zelfvertrouwen, maar ook over de lichtheid waarmee hij in het leven staat. Hij is niet zijn baan geworden. Hij geeft niet om prestige. ‘Bezit is ballast’, is zijn credo. Hij heeft geen duur huis, geen dure auto. Declareert nooit iets. Zelfs zijn politieke tegenstanders noemen hem onkreukbaar. Als dit kabinet de rit uitzit, gaat Rutte zijn grote voorbeeld Willem Drees voorbij in het rijtje van langstzittende premiers
Wie al langer met hem werkt, heeft hem zien veranderen. Rutte is meer en meer een procesmanager geworden. Dat moet ook wel om een stabiel landsbestuur in de benen te houden in een versplinterd politiek landschap. Waarin een kabinet moet regeren zonder meerderheid in het parlement. Stabiliteit in het landsbestuur, daar zorgt de VVD voor. Rutte is de man die de boel bij elkaar houdt. Die iets kan wat niemand anders kan in Den Haag. Hij heeft enorme dossierkennis en investeert in persoonlijke verhoudingen. Als het moeilijk wordt in de coalitie, is hij de man die er als een helikopter boven gaat hangen en zegt: ‘Het is ons opgedragen de crisis te bezweren.’
AD 3 januari 2020 – Jan Hoedeman en Hans van Soest: Eenzame maanden….
Rutte over ‘systemisch’ racisme
Na jarenlang de discussie over racisme te hebben ontweken bekende Mark Rutte van de week dat ook in Nederland ‘systemische problemen’ rond racisme bestaan.
Dus toen Mark Rutte van de week tijdens zijn persconferentie toegaf dat ook in Nederland ‘systemische problemen’ rond racisme bestaan (institutioneel racisme wilde hij het niet noemen want hij houdt niet zo van het ‘sociologenjargon’), kon ik me niet aan de indruk onttrekken dat hij het ook over zichzelf had. Het was een hele bekentenis voor een man die jarenlang had geweigerd zich uit te spreken over de zwaar omstreden Zwarte Piet-traditie en het bijbehorende onverholen racisme, zelfs toen pro-Piet-activisten snelwegen blokkeerden.
‘De beelden vanuit de Verenigde Staten zijn heel heftig,’ sprak de premier. ‘Wat daar gebeurd is, is onacceptabel. Niet alleen in de VS hebben mensen het gevoel niet volledig mee te tellen, dat ze niet volledig toegang hebben tot de droom die een land collectief probeert waar te maken. Ook hier is racisme, ook hier is discriminatie. Dat mensen daartegen in actie komen, snap ik 1000 procent.’
En: ‘Ook mensen in Nederland maken mee dat zij niet worden beoordeeld op hun toekomst, maar op hun verleden. Mensen die niet als individu worden aangesproken, maar op de groep waar ze uit voortkomen.’ De premier kwam alleen niet met concrete maatregelen: ‘Een actieplan werkt niet. Ik kan normeren. En ik normeer hier: dit land accepteert dit niet.’
Tijdens het Kamerdebat een dag later bekende Rutte dat hij persoonlijk anders was gaan denken over Zwarte Piet, maar concrete ideeën over het aanpakken van wat hij ‘systemisch’ racisme noemt bleven uit.
VN 5 juni 2020 – Thijs Broer: Eindelijk spreekt Rutte zich uit tegen racisme, nu de daden nog
Mark, de onaantastbare
Op 14 oktober 2020 was Mark Rutte tien jaar premier. Voor visie ‘kun je beter naar de oogarts gaan’, zei en zegt Rutte te pas en te onpas.
Maar in de coronacrisis viel er toch iets uit zijn mond te vernemen dat wel wat weghad van een opvatting, al was het er dan een uit de voorspelbare liberale traditie (strekking: de overheid legt het volk zo weinig mogelijk van bovenaf op, vertrouwt op zijn eigen initiatief en verantwoordelijkheidsgevoel, de premier is geen dictator).
Tien jaar Rutte als MP – op mij maakte hij de meeste indruk toen hij in maart van dit jaar de ‘intelligente lockdown’ afriep. Hier stond geen stoere bink voor de bühne die allerlei on-Nederlandse maatregelen ging verkondigen, die dreigde de taal van de vuist te spreken indien men niet gehoorzaamde. Nee, hier stond een kalme vader die ook amper wist wat hem overkwam, die niet ijzerenheinig vasthield aan zijn besluiten (scholen konden van hem openblijven, maar als leraren anders wilden, dan sloten de deuren alsnog), die vanwege de onbekendheid van de materie vertrouwde op de wetenschap (op wie anders?), die een buitenstaander in huis haalde (de Pvda’er Van Rijn) omdat die nu eenmaal de beste was op zijn vakgebied, die intussen zijn moeder verloor maar dat verzweeg, die kortom onder alle omstandigheden de rust bewaarde.
Natuurlijk is er veel verkeerd gegaan, en dat zal ook nog even voortduren. Zijn appèl om vooral onze eigen verantwoordelijkheid te nemen (‘ik ben geen dictator’), aan het einde van de zomer, was misschien wat veel gevraagd van een intussen op drift geraakte meute die erom vroeg en vraagt met harde hand te worden aangepakt.
Frans van Deijl, Mark, de onaantastbare, In: HP/DeTijd 29 september 2020
Heldere opvatting
Mark Rutte wordt wel een man zonder visie genoemd. Vergelijk wat cijfers van tien jaar terug met nu, en je zou bijna denken dat het klopt.
Rond zijn aantreden waren Nederlanders het meest bezorgd over ‘samenleven en normen en waarden’. Tien jaar ná zijn aantreden zijn ze dat nog steeds. Grote economische trends, zoals de verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt, zijn niet gekeerd. De inkomens- en vermogensongelijkheid zijn vrijwel gelijk gebleven.
Maar alleen naar die cijfers kijken, zou miskennen hoe Nederland in die tien jaar veranderd is. Dóór het beleid van de premier. Want wie kijkt naar wat Mark Rutte zei en wat zijn kabinetten deden, ziet een heldere opvatting van hoe hij Nederland wilde veranderen: mensen moesten het vooral zélf gaan doen. Zelfredzamer worden, zélf geluk nastreven.
Rutte verklaarde die overgang vooral als een onomkeerbare maatschappelijke trend die door de overheid bijgebeend moest worden – niet als een politieke keuze. „Eerst is er de verandering in de samenleving en bij mensen, dus de mogelijkheden en de behoefte om meer zelf te doen. En het beleid richt zich daarnaar. In die volgorde”, zei hij in 2013.
Het idee van eigen verantwoordelijkheid heeft een lange geschiedenis, en niet alleen een liberale. „‘De verantwoordelijke samenleving’ was het centrale concept van het CDA in de jaren tachtig. De christen-democraten zagen hoe burgers passiever werden door de verzorgingsstaat en hoe de maatschappelijke verbanden erodeerden. Hun analyse was: als we de verzorgingsstaat terugdringen, komt er vanzelf meer maatschappelijk initiatief.”
Rutte was niet de enige die het evangelie van de zelfredzaamheid predikte, integendeel: alle middenpartijen gingen rond 2014 hetzelfde verhaal vertellen over ‘eigen kracht’ en ‘samenredzaamheid’ – Rutte regeerde met al die middenpartijen.
NRC 2 oktober 2020, Mark Lievisse Adriaanse en Floor Rusman: Van Rutte moeten mensen het zélf doen
Beste Mark Rutte
Tien jaar premier van Nederland. Het is een indrukwekkend cv, wij doen het u niet na. En toch, het is geen politieke nalatenschap waar begeesterde geschiedenisleraren onze achterkleinkinderen vol vuur over zullen vertellen.
U heeft ons Nederlanders bij herhaling op het hart gedrukt dat u geen heil ziet in grote visies. U bent een manager, en de afgelopen tien jaar heeft uw premierschap vooral in het teken gestaan van het beschermen van gevestigde belangen en de voortzetting van de politiek-economische status quo. Ondertussen doet de markt uit eigen beweging weinig tot niets aan de existentiële ramp die ons bij ongewijzigd beleid allemaal boven het hoofd hangt: de opwarming van onze planeet.
De plaats die u zult innemen in de geschiedenis zal bovenal worden bepaald door de besluiten die u neemt voor de volgende generaties. Niet wij, maar zij bepalen hoe de geschiedenis over ons − en u − zal oordelen. Het is geen toeval dat de hoogste treden van ons collectieve politiek-historische bewustzijn worden bezet door de leiders die eerdere crises aangrepen om visionaire besluiten te nemen waar wij tot op de dag van vandaag de vruchten van plukken.
Sinds u in 2010 campagne voerde met de slogan ‘Windmolens draaien op subsidie’, heeft u gelukkig een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Wij hebben u rond de klimaatconferentie van Parijs in het Engels hartstochtelijke pleidooien horen houden voor stevige klimaatactie. U bent doordrongen van de noodzaak van snelle actie.
De wetenschap laat er geen twijfel over hoeveel tijd we nog hebben om de grootste klimaatrampen te voorkomen: tien jaar. Dat is de tijd die ons rest om te verduurzamen. Het goede nieuws is dat we nu beschikken over de kennis, de technologie en het kapitaal om de broodnodige maatregelen te nemen. De mate waarin wij ons het komende decennium ook daadwerkelijk inspannen de sociale, duurzame, samenleving te realiseren, wordt allesbepalend voor het oordeel dat de geschiedenis over ons zal vellen.
Vrij Nederland 23 januari 2021, Sander Heijne en Hendrik Noten, Open brief aan Mark Rutte: ‘Zó verovert u die plek in de geschiedenisboeken’
Rutte duurt het langst
Op 2 augustus haalt Rutte Ruud Lubbers in. Zo ongeveer alle fractievoorzitters hebben een zekere bewondering voor Mark Rutte, binnenkort de langstzittende premier van Nederland, de man die met alles en iedereen zaken kan doen. Zijn lenigheid is ook zijn zwakte. ‘Soms denk ik: wat vind je nou zélf?’
Lilian Marijnissen (SP) noemt Rutte ‘een zzp’er in de politiek’, iemand die de kunst van het debatteren ‘tot in de puntjes’ beheerst. “Dan wil ik het hebben over de neoliberale ordening van de economie, iets fundamenteels, dat er voor zorgt dat mensen financieel het einde van de maand niet halen terwijl bedrijven grote winsten boeken. En dan antwoordt de premier: ‘In zo’n land zou ik ook niet willen wonen’. Hij doet dat slim. Rutte wijt alle problemen aan de uitvoering, nooit aan het beleid an sich. Zo kom je nooit tot een ideologische ideeënstrijd.”
Het is veelgehoorde kritiek, dat Rutte tijdens het premierschap is blijven hangen in zijn vorige baan, als personeelschef van Unilever. Het is zijn kracht en zijn zwakte, vindt Gert-Jan Segers, fractievoorzitter van de ChristenUnie. “Hij doorziet precies wie hij voor wat nodig heeft. En die gunt hij dan ook iets. Maar daar zit ook mijn moeite met hem. Hij wekt geregeld de indruk dat hij blij is dát er iets is besloten, meer dan wát er is besloten. Als politicus, en zeker als premier, heb je een kompas nodig. Je doel kan niet zijn de boel een beetje bij elkaar houden. Soms denk ik: wat vind je nou zélf?”
Zijn flexibiliteit, zegt SGP-leider Kees van der Staaij, combineert Rutte met uitstekend relatiebeheer. “De premier is buitengewoon goed in het onderhouden van contacten.” Zo kreeg Jan Paternotte op de eerste dag van het fractievoorzitterschap van D66, begin dit jaar, een sms: ‘Gefeliciteerd, laten we snel koffie drinken. Groet, Mark’. Paternotte zag het over het hoofd tussen de honderden felicitaties die hij ontving, het kwam van een voor hem nog onbekend nummer. Een dag later hing het ministerie van algemene zaken aan de lijn, waarom Rutte geen antwoord had gekregen.
De vraag is hoe lang Rutte nog mee kan als premier. Zelf grapte hij nog niet zo lang geleden dat hij inmiddels ongeveer over de helft van zijn ambtstermijn is. En al vaker gaf hij te kennen nog niet aan stoppen te denken. Het is niet goed als iemand zo lang op een post zit, vindt Paternotte. D66-partijleider Sigrid Kaag stelde eerder voor om het premierschap te beperken tot twee termijnen.
Trouw 26 juli 2022 – Niels Markus, Bart Zuidervaart, Mark Rutte: politiek lenig, zonder kleur op de wangen
