Overhandiging aan premier
Een paar weken na de officiële verschijning overhandigde ik het boek aan een uiterst geïnteresseerde premier Rutte. Niet op het Binnenhof, waar we beiden werken, maar in een kerk: de Duinzichtkerk in de wijk Benoordenhout. Omdat er naast wet- en regelgeving ook nog normen en waarden zijn.
Gedeelde zorg: het door dalende oplages alsmaar kleiner worden van kranten en de gevolgen die dat heeft voor ordentelijke publieke meningsvorming en het publieke debat. Ook omdat je er met 140 tekens echt niet bent.
Hij wil er graag nog een keer verder over praten. Ik vind het fijn dat ik de ode aan de ambachtelijke journalistiek, en de weergave daarvan over de achterliggende veertig jaren, onder zijn aandacht heb kunnen brengen. Ook al komt de naam Rutte in het boek zelf weinig voor. Dat is het gevolg van het feit dat hij net als zijn voorganger Balkenende premier in het digitale tijdperk is.
Een paar muisklikken en je hebt alles. Denken we.
Klaas Salverda
…En aan de kamervoorzitter
Na de premier mocht ik het boek ook overhandigen aan de voorzitter van de Tweede Kamer, mevrouw Khadija Arib. In het verleden was ik zelf één van de veertien Haagse redacteuren die even zovele regionale kranten als correspondenten in Den Haag hadden. Er is op dit moment nog één.
De Kamervoorzitter houdt van papier – en dus van kranten om vást te houden. We spraken over de druk die er op maatschappelijke instituties als kranten en politieke partijen staat. En over het belang van een onafhankelijke pers in het hart van de democratie.
Door het boek bladerend was Arib blij met de aandacht voor een van haar illustere voorgangers in de Kamer, dr. Anne Vondeling die in de jaren zeventig liet optekenen dat de kracht van zijn functioneren is “dat hij als Kamervoorzitter geen autoriteitenvrees heeft”. Die eigenschap herkent ze.
Ik had het boekwerk, waarin veel aandacht voor openbaar bestuur en het politieke bedrijf, natuurlijk graag op de voorzitterstafel zien staan. Naast de Grondwet, de bijbel en de koran en nog zo een paar. Voor boeken is echter geen plaats meer op die belangrijke plek in de Kamer. “Het besluit hierover was voor mijn tijd”, zegt de huidige Kamervoorzitter. Meer over ‘Op en rond het Binnenhof’: pag. 292.
Grip op je eigen geschiedenis? Schaf Testament van de Pers zelf aan! Dat kan onder andere via onderstaande bestelbutton.
Uitgeverij Eburon over Testament van de pers
Dit boek mag met recht een ‘testament’ genoemd worden: het hoog informatieve werk is een zeer interessante uitgave. Klaas Salverda heeft vanuit zijn omvangrijke privé-archief een intensief archiefonderzoek uitgevoerd en daarmee de basis gelegd voor een bijzonder naslagwerk over de journalistiek. Daarbij heeft hij een heldere en gestructureerde opbouw aangebracht.
Een dergelijk omvangrijk naslagwerk is in deze vorm nog niet eerder verschenen. Het Testament van de Pers werpt licht op gebeurtenissen in het verleden, maar deze hebben zeker ook actuele maatschappelijke relevantie. De journalistieke ervaring van Salverda zorgt ervoor dat hij erin geslaagd is om alle informatie te verwerken tot een samenhangend geheel.
De stem van de auteur blijft op de achtergrond; het verhaal wordt vanuit het archiefmateriaal verteld. Dat is een van de sterke punten van dit boek.
Doordat er vele verschillende onderwerpen worden behandeld, zal het Testament van de Pers zonder meer herkenbaar zijn voor een breed publiek.
Drs. Natasja Oosterloo
Uitgever
Laveloos boek
Een gedateerde, maar niettemin aantrekkelijke uitdrukking die ik heb overgehouden aan de bestudering van de correspondentie die de twee hoofdpersonen van mijn boek “Boom’s Blues” in de oorlogsjaren met elkaar voerden is: wat een laveloos boek! Het lijkt me dat deze uitdrukking in al zijn schoonheid van toepassing mag worden verklaard op je “Testament vd Pers”. Want inderdaad: wat een laveloos boek!
Wim Verbei, voormalig hoofdredacteur van het vakblad De Journalist, dat tegenwoordig onder de naam Villamedia uitkomt
Overzichtelijk
Wie van ‘faits divers’ houdt, kan zijn hart ophalen aan dit boek, waarin ze meer dan rijkelijk, maar wel uiterst overzichtelijk worden opgedist.
Ton Elias, ex parlementair journalist en mediawoordvoerder VVD in de Tweede Kamer
Schatkamer
Klaas Salverda opent met dit krantenboek een schatkamer van het cultureel erfgoed die nog maar voor een beperkt deel door digitalisering ontsloten is. Zijn reis door de krantengeschiedenis is ook een reis door het afwisselende landschap van de journalistiek, met goed gekozen momentopnamen uit een verloren tijd. Ze verdiepen het inzicht in politieke, sociale en culturele ontwikkelingen die ten grondslag liggen aan de democratie en de rechtsstaat. Met de aan deze fundamenten van de samenleving gekoppelde waarden en normen. In die zin gaat van het boek de oproep uit, de traditie van de vrije journalistiek, ongeacht de verschijningsvorm, voor de toekomst veilig te stellen.
Joan Hemels, emeritus hoogleraar communicatiewetenschap, in het bijzonder communicatiegeschiedenis, aan de Universiteit van Amsterdam
Bewaren
Dit is het boek dat u al zou hebben als u iedere keer dat u in de krant iets las waarvan u dacht: dat moet ik bewaren, dat ook gedaan zou hebben. Maar u deed het niet en daarom is dit het boek dat altijd al miste, geselecteerd door een journalist die omziet in verwondering. Het is niet een boek om in één keer uit te lezen, maar om regelmatig ter hand te nemen. Om dan met instemming of verwondering en soms met verontwaardiging nog eens te lezen hoe er in de krant gedacht en geschreven werd. Het biedt een gevarieerd, soms verwarrend, soms ontluisterend, maar steeds interessant tijdsbeeld.
Piet Hein Donner, oud-minister van Justitie, SZW en BZK
Te vroeg maar een genot
Het lijkt me eigenlijk nog veel te vroeg om het testament van de pers te schrijven, al hebben vooral de kranten en tijdschriften er wel eens beter voor gestaan. Maar wat een genot om in dit boek al die fragmenten over uiteenlopende onderwerpen als politiek, religie en multiculturele samenleving te lezen.
Max van Weezel, VN, Trouw, Argos, Met het oog op morgen, vicevoorzitter NVJ
Monument en grafsteen
Op vakantie heb ik jouw grote werk doorgebladerd, hier gelezen, daar gelezen en steeds meer gelezen. Ik ben onder de indruk. Het is een monument voor de journalistiek van de laatste decennia en tegelijk inderdaad ook helaas een grafsteen.
Het ambacht van de journalistiek, geplet onder de openbaarheid van de informatietechnologie en onder de massa van de commercialisering, heeft zich gesplitst in twee richtingen, die beide nergens eindigen: die der emotie en die van het geklets in panels en in columns. De ambachtelijke journalistiek lijkt bijna onzichtbaar geworden. Daarom is jouw werk nostalgisch en tegelijk een rood alarm.
Goede journalistiek is een wezenlijk onderdeel van een democratische samenleving. Soms wordt deze zelfs de koningin daarvan genoemd. Het verdwijnen er van opent de deuren van populisme, manipulatie en zelfoverschatting. Ik hoop dat jouw boek veel aandacht gaat trekken.
Hans Hillen, eerder journalist, voorlichter, parlementslid en minister van Defensie
Antisemitische geweldsuitbarstingen
Fidan Ekiz, die veel publiceert over de migratiegeschiedenis van haar Turkse ouders, schaamt zich voor de antisemitische geweldsuitbarstingen:
(…) “Wat ik altijd heb willen overbrengen, is hoe mijn ouders ons juist stimuleerden om te leren, om iets te worden in dit land, om de Nederlandse waarden te aanvaarden en te accepteren. Ze waren altijd kritisch op hun eigen taalachterstand. Wij keerden ons niet af van de Nederlandse samenleving.
Er werd geen ronkend antisemitisme via schotelantennes de huiskamer binnen gepompt, geen haat jegens ongelovigen of andersgelovigen gepredikt. Wij keken thuis naar films over de Jodenvervolging. Mijn vader vertelde ons over Anne Frank, nog voordat we haar dagboek hadden gelezen. Wij leerden kernwaarden, innerlijke beschaving, respect, tolerantie, fatsoen. Mijn vader kwam uit een links Turks nest, was voorstander van de scheiding van kerk en staat, tegen uitsluiting, bewust van het gevaar van extreemrechts, islamisme en antisemitisme binnen die kringen. (…)
Ik ben bezorgd. Als collega, als vriendin, als moeder en als dochter. Radeloos kijk ik naar de antisemitische geweldsuitbarstingen in ons land. Ik schaam me ervoor dat dit hier gebeurt. Tegelijkertijd ben ik woedend over de manier waarop de goede bedoelingen van mijn ouders en andere migranten die niets met dat tuig te maken hebben, te gronde worden gericht. En daarmee hun inspanningen om hun kinderen in dit land een toekomst te bieden.
Als je je zo afkeert van de Westerse beschaving en deze samenleving, die je zo intens veracht, vertrek dan en neem je Jodenhaat mee”.
‘Amerikanen willen een sloper’
De VS loopt een paar jaar voor op de rest van de wereld, wordt vaak gezegd. Geldt dat ook voor de weg die de natie nu met Donald Trump als nieuw gekozen president inslaat? Telegraaf-correspondent Paul Jansen beschouwt de betekenis van zijn monsterzege. Een klein stukje hieruit.
(…) Er zijn belangrijke lessen te trekken uit de stormachtige politieke ontwikkelingen in de VS, ook voor Nederland. Want alle bangmakerij, gekkigheid, vijandigheid en extremen hebben de kiezer niet van Trump weggedreven. Hoe komt het dat een meerderheid van de Amerikanen een bozige, liegende ’potentaat’, die is achtervolgd door strafzaken, verkiest boven een blije, optimistische ’powervrouw’ die de democratie zou redden? Het antwoord lijkt eenvoudig en hard: als burgers het gevoel hebben dat machthebbers niet meer naar hen luisteren, noch hun belangen vertegenwoordigen, dan wordt de al dan niet bedreigde democratie een lege huls.
Hoe losgezongen de macht in de VS was geraakt van de bevolking, werd de voorbije jaren bij herhaling duidelijk. Terwijl veel Amerikanen worstelden met de torenhoge inflatie en de eindjes amper aan elkaar konden knopen, pompte de Biden-regering tientallen miljarden dollars belastinggeld in verre oorlogen zoals in Oekraïne. Ook toonden Democratische bestuurders op alle niveaus zich meer begaan met illegale migranten dan eigen burgers door de buitenlanders niet terug te sturen, maar op te vangen in hotels, inclusief gratis maaltijden of zakgeld, oplopend tot 350 dollar per week. In de VS leven ondertussen volgens officiële cijfers ruim 650.000 burgers op straat, onder wie veteranen. Het werkelijke cijfer ligt vermoedelijk veel hoger.
Het maakt duidelijk waarom Amerikanen in meerderheid een sloper willen, een hemelbestormer die de prioriteiten in Washington herschikt. De zittende regering was solidair met de hele wereld behalve de eigen burgers, zo leek het. Het helpt ook verklaren waarom alle waarschuwende woorden van de Democraten, en alle idiote uitspraken en beledigingen van Trump niet tegen maar juist voor hem werkten. Als jouw vijand waarschuwt voor gevaar, is dat niet zozeer een dreiging maar een kans. (…)
Dit is wat je krijgt
Medewerker @Mosterd van weblog GeenStijl na een nacht op Joden jagen in Amsterdam, 7 november 2024. Tien kernzinnen en één conclusie:
Dit is dus wat je krijgt: een Jodenjacht in Amsterdam door de Sturmabteilung van de profeet. (…)
Dit is dus wat je krijgt als je de burgemeester niet één keer, maar meerdere keren laat wegkomen als ze faalt om antisemitisch geweld aan te pakken. (…)
Dit is dus wat je krijgt als je achterlijke, benepen, homohatende islamschoffies na een uitval tegen een homostel in de krant bombardeert tot Slachtoffer van het Jaar. (…)
Dit is dus wat je krijgt als je als baas van de universiteit gaat onderhandelen met gemaskerd antisemitisch tuig en doet alsof dat hartstikke normaal is. (…)
Dit is dus wat je krijgt door multicultureel droomdenken, stelselmatig wegkijken, voortdurend bagatelliseren en je als ‘oplossing’ voor de haat alleen maar kan polderen en pamperen. (…)
Dit is dus wat je krijgt als iedereen zich extreem druk maakt over Donald Trump en dat we elkaar allemaal moeten vasthouden en omhelzen, terwijl de antisemitische KOTS hier tegen de plinten klotst.
Dit is dus wat je krijgt als je het afkeuren van Jodenhaat continu verwart met islamofobie. (…)
Dit is dus wat je krijgt als de belangrijkste nieuwsorganisatie van het land na een regelrechte Jodenjacht niet verder komt dan: “Woede in Israël over geweld tegen Israëlische voetbalsupporters in Amsterdam.” (…)
Dit is dus wat je krijgt als je als Frans Timmermans wijst naar de splinter in het oog van de ander, maar de antisemitische balk in je eigen partij niet meer ziet. (…)
Dit is dus wat je krijgt als je als D66 het koekoekskind van de profeet, de extreem domme Fonda Sahla, onder je vleugels neemt, die Iraanse vrouwen het liefst nog zélf zou aangeven bij de moraalpolitie en wier enige bijdrage ooit ‘jamaaaar ik heb een hoofddoekje’ is geweest. (…)
En hier zitten we, na een nacht Jodenjacht, een flauwe verklaring van Femke Halsema te lezen – die voor de zoveelste keer in de stront is gestapt en zich er ook nu wel weer uit zal lullen. Hier zitten we, gratuite tweetjes van Frans Timmermans en Rob Jetten te lezen, die jarenlang blokjes hout op de stapel hebben gegooid en nu jammeren dat het vuur zo hoog is. Het is te gênant voor woorden. Maar ja. Dit is dus wat je krijgt.
Een jaar na 7 oktober
Historicus en columnist Bart Jan Spruyt bij een jaar geleden dat Hamas vanuit Gaza Israël binnenviel, honderden willekeurige Joden doodde of als gijzelaar naar Gaza meenam.
Deze pogrom was bedoeld om aandacht te vragen voor de Palestijnse zaak, en dat is gelukt: al snel ging de sympathie niet uit naar de Joden die zoveel slachtoffers hadden te betreuren, maar naar de bevolking van Gaza die te maken kreeg met Israëlische bombardementen en invallen. (…)
Ten diepste en uiteindelijk staat het bestaansrecht op het spel van een volk dat bijna was uitgemoord, dat daaruit onder andere heeft geleerd dat je nooit op de vermeende welwillendheid van anderen kunt vertrouwen, en dat je je lot in eigen hand moet nemen. In je eigen land, met veiligheidsdiensten en een leger die dag en nacht, alle minuten van de dag, alle dagen in de week en alle weken in het jaar paraat staan – omdat je wordt omringd door volken met een oneindig territorium die jou je kleine plekje op aarde niet gunnen en het ten diepste betreuren dat de heer Adolf H. zijn klus niet heeft weten te klaren. (…)
Nie wieder
Dat is misschien wel een van de schokkendste lessen die we in het afgelopen jaar hebben geleerd. We hebben altijd geleefd, dachten we althans, bij het ‘Nie wieder’ als grote les van de Tweede Wereldoorlog. Maar we wisten niet hoe zeer het antisemitisme nog virulent aanwezig was, verborgen veelal, totdat het dit jaar naar buiten barstte toen moslims en radicaal-links in hun Arafatsjalen de straten en pleinen bezoedelden met hun kreten van haat en agressie. De rot zit diep, al dan niet geïmporteerd. Politieagenten mogen zich zo laten inroosteren dat ze geen Joodse doelen meer hoeven te beschermen.
De havermelkelite
Jonas Kooyman ruilde de journalistiek in voor een bestaan als influencer. Hij verdient zijn geld met posts over de ‘havermelkelite’ en schreef een boek over deze groep randstedelingen.
Kooyman is bedenker van de term havermelkelite en verdient inmiddels zijn geld aan dit smaldeel. Hij omschrijft de groep stedelingen in NRC, waaruit we hier citeren, als „twintigers en dertigers die academisch geschoold zijn, op een e-bike rondrijden, links-progressief stemmen en koffie of matcha met havermelk drinken”. Op zijn Instagrampagina Havermelkelite (183.000 volgers) deelt hij herkenbare en lichtkritische grappen over de groep waartoe hij ook zichzelf rekent – hij eet zuurdesembrood, koopt bijna dagelijks koffie of matcha buiten de deur en drinkt alleen nog natuurwijn, die „al gauw 30 euro per fles” kost. „Ik begeef me in kringen waar je raar wordt aangekeken als je supermarktwijn meeneemt.”
In je boek schrijf je over statussymbolen van de havermelkelite.
„Toen die elite opkwam was het 50 cent tot een euro duurder om havermelk bij je koffie te bestellen. Daarmee liet je zien: ik kan dit betalen. Daarnaast was havermelk onbekend en nieuw, waarmee je liet zien dat je op de hoogte was van de laatste trends. En het zou ook nog eens goed zijn voor het milieu, waarmee je liet zien begaan te zijn met het klimaat. Door de afname van sociale mobiliteit is er in de middenklasse een soort hyperfixatie ontstaan op dit soort statussymbolen. Mensen willen laten zien: kijk, met mij gaat het goed, ik behoor niet tot de onderklasse.”
Welke rol speelt milieubewustzijn en duurzaamheid bij deze groep?
„Het havermelkelite-tijdperk begon vanuit een betrokkenheid met het klimaat. Mensen aten veganistisch, dronken plantaardige melk en reisden vaker met de trein. Er lijkt nu ook een tegenbeweging te ontstaan. Ik zie overal weer vlees op de menukaarten verschijnen. Dat was jarenlang ondenkbaar – alles was plantaardig. Japan en Brazilië zijn populaire bestemmingen. En ik zie veel mensen weer sigaretten roken en daar zelfs mee op de foto staan. Dat was eerst taboe. Door deze nieuwe ontwikkelingen vraag ik me wel af hoe gemeend die begaandheid aan het begin was.”
Staatscommissie over bevolkingsgroei
Een langjarig overheidsprogramma is nodig om het inwonertal van Nederland de komende jaren te beperken tot 19 à 20 miljoen.
Sterkere bevolkingsgroei zal leiden tot „schaarste, hinder en ergernis” in de samenleving, verwacht een staatscommissie die demografische scenario’s onderzocht. Deze onafhankelijke commissie onder leiding van Richard van Zwol, staatsraad bij de Raad van State, is ingesteld om te onderzoeken wat gevolgen van bevolkingsontwikkeling kunnen zijn en wat voor beleid de regering het best kan voeren. Een paar alinea’s uit NRC:
Saillant moment
Door de val van het kabinet-Rutte IV verschijnt het rapport op een saillant moment: PVV, NSC, BBB en VVD onderhandelen over een nieuw, rechts kabinet, waarbij beperking van migratie op tafel ligt. De asielopvang in Ter Apel loopt over en de Eerste Kamer behandelt begin deze week ook de ‘spreidingswet’ die moet helpen de asielopvang beter te verdelen over gemeenten.
Volgens een prognose van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) groeit het inwonertal van 17,9 miljoen nu naar 19,7 miljoen in 2050 – wat overeenkomt met het groeiadvies van de Staatscommissie. Maar de kans is „reëel aanwezig” dat de bevolkingsgroei harder en sneller gaat, zegt Van Zwol in een interview met NRC. De langjarige prognoses van het CBS blijken achteraf vaak te laag, en de migratie zal de komende jaren stijgen, denkt de Staatscommissie.
Bij een sterke bevolkingsgroei – tot het hoogste scenario van 22,8 miljoen inwoners in 2050 – zal er „schaarste, hinder en ergernis” zijn, beschrijft de Staatscommissie. De sociale ongelijkheid zal groeien, wat het vertrouwen in de rechtsstaat kan schaden. Grotere verschillen kunnen ook de solidariteit in de samenleving aantasten, wat het fundament is voor het sociale zekerheidsstelsel. (…)
De Staatscommissie zegt dat Nederland als klein en druk land binnen de EU moet pleiten voor een uitzonderingspositie bij het opvangen van asielzoekers. (…)
‘Nederland vatbaar voor oorlog’
De vredesbeweging bestaat 75 jaar. Rolien Sasse is directeur van Pax, de grootste vredesorganisatie van Nederland. Trouw sprak met haar. Een paar citaten uit het veel grotere interview:
Hoewel conflictgebieden een belangrijke pijler blijven voor de vredesbeweging, zal Pax de komende maanden ook de internationale ervaring inzetten om conflicten in Nederland te beslechten. Want de situatie vraagt om meer aandacht, vindt Sasse: ‘Ik zie een aantal elementen in de samenleving die een voorstadium vormen van hoe een conflict ontstaat.’ Sasse somt op: burgers die tegenover elkaar staan, weinig vertrouwen in de overheid, dehumaniseren van minderheden, het beknibbelen op de rechtsstaat. (…)
Het zijn kleine stapjes, veel Nederlanders zijn tevreden, maar er broeit onderhuids wel iets. ‘Vrede is minder vanzelfsprekend dan dertig jaar geleden.’ Het is een van de redenen dat Pax tijdens het 75-jarige jubileum de nadruk legt op de situatie in Nederland. Want die barstjes vormen een belangrijke voorbode voor onvrede en uiteindelijk kan dat leiden tot oorlog. ‘Dat kan je voorkomen door in een vroeg stadium alle groepen te betrekken, en in gesprek te gaan.’
Het is de kurk waar de vredesbeweging op drijft: het samenbrengen van alle lagen van de bevolking – variërend van studenten tot vluchtelingen en politici. Het zijn steeds minder vanzelfsprekende ontmoetingen omdat Nederland in de afgelopen dertig jaar is gepolariseerd. Mensen met verschillende achtergronden of opleidingsniveaus komen elkaar nauwelijks nog tegen. Het is een gevolg van de ontzuiling: de kerk doet er minder toe en op tal van terreinen leven mensen langs elkaar in plaats van met elkaar. ‘Dat maakt Nederland vatbaar voor oorlog. Vrede is hier niet meer vanzelfsprekend.’ (…)
Janne Chaudron: Ook Nederland is vatbaar voor oorlog, zegt Pax-directeur Rolien Sasse. ‘Vrede is niet meer vanzelfsprekend’, in: Trouw 15 september 2023
Verandering in de lucht
De revolutionairen zijn al onderweg, het gestamp van hun voeten hoor je steeds dichterbij komen, schrijft NRC. Een paar kleine stukjes van wat de krant nogal beeldend ziet:
Kijk maar: als je uit het raam kijkt, dan zie je ze al in de verte. Maar in het paleis wikkelt het ancien régime rustig de laatste zaakjes af, en doet of alles bij het oude blijft. Iedereen verbergt de angst en zorgen om een nieuw tijdperk.
Zo voelen de nadagen van het tijdperk-Rutte in Den Haag. Iedereen weet dat de wind van verandering zich al heeft aangekondigd, dat een grote politieke verandering aanstaande is. Maar dit is geen klassieke omwenteling, het is een revolutie in slow motion. (…)
Terwijl iedereen in Den Haag aanvoelt dat een nieuw tijdperk zich aandient, blijven politici en politicologen gissen naar de beweegredenen van kiezers. Dat was bij voorgaande omwentelingen iets eenvoudiger te zien. De Paarse winst van 1994, waaruit een kabinet van PvdA, VVD en D66 volgde, was een afrekening van de kiezer met bijna een eeuw christen-democratische dominantie. Tijdens de Fortuyn-revolte van 2002, die weer een einde aan Paars maakte, ging het veel over migratie en integratie, over mogen zeggen wat je denkt.
Maar hoe zit dat nu? Mark Rutte verdwijnt van het toneel, de revolutionairen komen dichterbij, maar wat willen ze precies? Politici weten het niet, beginnen over ‘de bestuurscultuur’, over ‘bestaanszekerheid’, maar in de kern is het een groot vraagteken.
Misschien is het niet meer dan een natuurwet. De politiek moet eens in de zoveel jaar in de rui, zegt Kees van der Staaij (SGP), het langstzittende Kamerlid. „Al het oude is negatief, er moet vernieuwing komen, weg met diezelfde gezichten.” Hij heeft het zo vaak meegemaakt, dat de tijdvakken ‘vakjes’ in zijn hoofd zijn geworden. En waar de kiezer precies mee wil afrekenen, de versnippering, de technocratisering, de polarisatie, misschien wel alles tegelijk, Van der Staaij weet het ook niet. (…)
Guus Valk: Een politieke omwenteling hangt in de lucht, maar wat wil de kiezer precies?, in: NRC 16 september 2023
Neosociale omwenteling
Alles is in beweging in de politiek. Is dit een serieus kantelpunt? Hans Boutellier denkt van wel, zo schrijft hij in NRC. Een paar stukjes uit zijn betoog.
Wie de afgelopen zomermaanden zonder media in een ver land doorbracht, zal het bij terugkomst nauwelijks kunnen geloven: de politieke situatie is totaal veranderd. Nadat premier Mark Rutte (VVD) op 10 juli 2023 vanwege een ‘epifaan moment’ zijn baan opzegde, volgde een cascade aan politieke momenten: nieuwe partijen, nieuwe gezichten, nieuwe verkiezingen, en vooral nieuwe standpunten. (…)
Ik heb de neiging om er daadwerkelijk een omwenteling in te zien. Enigszins te vergelijken met die aan het eind van de jaren zestig. Met een aanloopje in de jaren ervoor voltrok de secularisering van Nederland zich destijds in een razend tempo. (…) Nederland kreeg in korte tijd een ander aanzien.
Neosociaal
Zo een wending lijkt zich ook anno 2023 voor te doen; ik zou haar als neosociaal willen typeren. Het is een reactie op de neoliberale politiek zoals die zich in de afgelopen decennia ontvouwde. (…) Ik heb het eerder een ‘pragmacratie’ genoemd: handelen naar bevind van zaken, met ruim baan voor de markt en zonder grote idealen. (…)
Maar die ideële strategie is uitgewerkt. De lokale problemen stapelen zich op in een context van een mondiale klimaatcrisis en geopolitieke oorlogszucht. Het Nederlandse ‘pragmatische contract’ holde zichzelf uit door publieke voorzieningen te behandelen als marktkapitaal. (…) Tegen die sociaal-economische achtergrond dient zich de neosociale omwenteling aan.
Maar de condities zijn nogal verschillend. In plaats van de tv, de auto en de pil hebben we nu te maken met (a)sociale media, artificiële intelligentie en onheilspellende weersomstandigheden. Waar de eerste trits de individualisering faciliteerden, maakt de tweede ons vooral bang en onzeker. De destijds gevierde liberale vrijheid ontwikkelde zich tot een monster dat ons sociale weefsel heeft verslonden – dat gevoel overheerst. (…)
Geen misverstand: het neosociale discours maakt de wereld niet (opeens) beter. Neosociaal is ook bekrompen gemeenschapszin, nationale nostalgie en groeiend wij-denken. (…) Er gloort wel degelijk een perspectief van onderlinge solidariteit, waarbij het vooral de vraag zal zijn hoe ruim de bevolking de grenzen wil trekken.
Hans Boutellier: Er heeft zich in twee maanden tijd een neosociale omwenteling afgespeeld: er gloort perspectief, in: NRC 12 september 2023
Voorpublicatie Villamedia, juli 2016
Recensie Boekennieuws en Boekenpost, juli 2016
Interview Omrop Fryslân, augustus 2016
Interview Leeuwarder Courant, augustus 2016
Bericht MediaFacts voor uitgevers, augustus 2016
Recensie Publiek Denken, september 2016
Achtergrond Bolswards Nieuwsblad, september 2016
Interview Kamerbode, intern nieuwsblad Tweede Kamer, september 2016
Recensie Den Haag Centraal, september 2016
Studiogesprek Omroep West, Haagsche Bluf, september 2016
Recensie Kerk in Den Haag, oktober 2016
Recensie Elsevier, oktober 2016
Recensie Villamedia, oktober 2016
Recensie De Boekensalon, oktober 2016
Interview AD Haagsche Courant, oktober 2016
Recensie Volkskrant, oktober 2016
Interview Trouw, oktober 2016
Interview Dagblad van het Noorden, oktober 2016
Studiogesprek De Taalstaat Radio 1, november 2016
Recensie Montesquieu Instituut, november 2016
Interview Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, december 2016
Recensie Wijkblad Benoordenhout, december 2016
Studiogesprek (vanaf 33,40 u.) BNR Nieuwsradio, december 2016
Recensie Krantenproefabonnement.nl, december 2016
Nieuwsbericht GrootSneek.nl, december 2016
Nieuwsbericht Heeze, Leende, Sterksel Nu, december 2016
Nieuwsbericht Groot Nissewaard, december 2016
Nieuwsbericht Weekblad Hoogvliet, december 2016
Recensie Binnenlands Bestuur, januari 2017
Achtergrondartikel Kerkblad Onderweg, januari 2017
Recensie Nieuwsblad Omring Express, januari 2017
Recensie Edmund Husserl-Stichting, februari 2017
Nieuwsbericht Nieuwsblad Geldermalsen, februari 2017
Nieuwsbericht Het Kompas, Hardinxveld-Giessendam, februari 2017
Nieuwsbericht StadTiel.nl, februari 2017
Nieuwsbericht Twente Journaal, februari 2017
Nieuwsbericht De Stad Amersfoort, februari 2017
Nieuwsbericht Veenendaalse Courant.nl, februari 2017
Nieuwsbericht Ede-stad.nl, februari 2017
Nieuwsbericht De Puttenaer, februari 2017
Nieuwsbericht De Parel van Brabant, maart 2017
Nieuwsbericht Oirschots Weekjournaal, maart 2017
Recensie M&P Vakblad voor Maatschappijleer, 2017/01
Studiogesprek (vanaf 18,00 u.) Den Haag FM, mei 2017
Achtergrondartikel Spreekbuis, juni 2017
Weblog Pers en Omroep Spreekbuis, augustus 2017
Interview Spreekbuis, september 2017
Interview MAX Magazine, november 2017
Voorpublicatie Villamedia, juli 2016
Recensie Boekennieuws en Boekenpost, juli 2016
Interview Omrop Fryslân, augustus 2016
Interview Leeuwarder Courant, augustus 2016
Bericht MediaFacts voor uitgevers, augustus 2016
Recensie Publiek Denken, september 2016
Achtergrond Bolswards Nieuwsblad, september 2016
Interview Kamerbode, intern nieuwsblad Tweede Kamer, september 2016
Recensie Den Haag Centraal, september 2016
Studiogesprek Omroep West, Haagsche Bluf, september 2016
Recensie Kerk in Den Haag, oktober 2016
Recensie Elsevier, oktober 2016
Recensie Villamedia, oktober 2016
Recensie De Boekensalon, oktober 2016
Interview AD Haagsche Courant, oktober 2016
Recensie Volkskrant, oktober 2016
Interview Trouw, oktober 2016
Interview Dagblad van het Noorden, oktober 2016
Studiogesprek De Taalstaat Radio 1, november 2016
Recensie Montesquieu Instituut, november 2016
Interview Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, december 2016
Recensie Wijkblad Benoordenhout, december 2016
Studiogesprek (vanaf 33,40 u.) BNR Nieuwsradio, december 2016
Recensie Krantenproefabonnement.nl, december 2016
Nieuwsbericht GrootSneek.nl, december 2016
Nieuwsbericht Heeze, Leende, Sterksel Nu, december 2016
Nieuwsbericht Groot Nissewaard, december 2016
Nieuwsbericht Weekblad Hoogvliet, december 2016
Recensie Binnenlands Bestuur, januari 2017
Achtergrondartikel Kerkblad Onderweg, januari 2017
Recensie Nieuwsblad Omring Express, januari 2017
Recensie Edmund Husserl-Stichting, februari 2017
Nieuwsbericht Nieuwsblad Geldermalsen, februari 2017
Nieuwsbericht Het Kompas, Hardinxveld-Giessendam, februari 2017
Nieuwsbericht StadTiel.nl, februari 2017
Nieuwsbericht Twente Journaal, februari 2017
Nieuwsbericht De Stad Amersfoort, februari 2017
Nieuwsbericht Veenendaalse Courant.nl, februari 2017
Nieuwsbericht Ede-stad.nl, februari 2017
Nieuwsbericht De Puttenaer, februari 2017
Nieuwsbericht De Parel van Brabant, maart 2017
Nieuwsbericht Oirschots Weekjournaal, maart 2017
Recensie M&P Vakblad voor Maatschappijleer, 2017/01
Studiogesprek (vanaf 18,00 u.) Den Haag FM, mei 2017
Achtergrondartikel Spreekbuis, juni 2017
Weblog Pers en Omroep Spreekbuis, augustus 2017
Interview Spreekbuis, september 2017
Interview MAX Magazine, november 2017