De beste politici zijn bestuurders die twijfelen. De beste politieke journalisten willen dat begrijpen, schrijven Jan Tromp en Coen van de Ven in de Volkskrant.

Volgens hen komen pers en politiek steeds geharnaster tegenover elkaar te staan. Journalistieke belangstelling voor ophef en heisa helpt daarbij niet. Maar volgens beide journalisten wordt de kloof vooral uitgediept door spindoctors die met hun toenemende controledrift de vrije berichtgeving schaden. We lezen hier kort met hen mee:

Welke standpunten verkopen het best? Hoe krijgen we die op geregisseerde wijze bij de kiezer? Hoe vermijden we twijfel? Hoe luiden de slogans waarmee we ingewikkelde werkelijkheden terugbrengen tot een hapklare brok? Communicatieprofessionals van partijen en ministeries zijn de regisseurs geworden van het politieke proces en bepalen de beeldvorming, voor de eigen gekozen volksvertegenwoordigers en ook, in een toenemende mate van drang, voor de parlementaire pers. (…)

Hier melden
Sommige partijen hebben hun woordvoering strategisch aan het begin van de gang gepositioneerd, mét een bordje en een dwingende pijl: ‘Voorlichting’. Of: ‘Pers hier melden’. Wie wil komen babbelen moet langs poortwachters. Zomaar ergens rondhangen is vreemd, wie door een gang loopt heeft zichzelf eigenlijk al bij voorbaat verraden. (…)

Van een klimaat van nagenoeg vanzelfsprekend wederzijds vertrouwen tussen politiek en pers is weinig over. Wantrouwen is de toon gaan zetten. Politici zijn zich gaan verschansen, letterlijk achter draaideuren en dranghekken. Maar vooral achter de rug van hun dikwijls omvangrijke woordvoeringsdiensten die de regels van het spel bepalen.

Kijkcijfers
De journalistiek heeft zichzelf ook iets te verwijten. Opmerkelijk zijn de tegengestelde ervaringen van PvdA-politicus Marcel van Dam en CDA-voorman Sybrand van Haersma Buma. Van Dam herinnert zich de jaren zeventig als ‘een fantastische tijd’. Hij preciseert: ‘Er was onbevangenheid, een verlangen naar vrijheid, ook in de journalistiek. Aan die omgang met elkaar lag een zekere vertrouwelijkheid ten grondslag, namelijk dat je als politicus niet genaaid werd.’

Dan Buma, politicus van na de eeuwwisseling: ‘Ik weet niet waar journalisten vóór zijn. Of tegen. Ik weet alleen dat ze kijkcijfers willen. Die krijgen ze als ze mij als politicus verneuken.’ (…)

Eigen waarheid
Controledrift naar buiten, naar de media én naar binnen, naar de eigen mensen, is heel gewoon geworden in Den Haag. Kamerdebatten zijn daardoor nog amper gedachtewisselingen. Verzamelingen monologen zijn het, met eindeloze herhaling van vastgekitte standpunten. Partijen zetten hun bijdrage aan het ‘debat’ op een eigen kanaal voor de eigen mensen. Voor twijfel, voor inconsistentie, speelsheid of dubbelzinnigheid is geen ruimte. Er is geen kwetsbaarheid in de politiek, alleen meer dogmatiek. De noemer is telkens dezelfde: ik ben mijn eigen medium, ik ben mijn eigen waarheid, volg mij. (…)

Het Binnenhof hoeft niet één grote, warme familie te zijn, een zekere mate van afstandelijkheid kan geen kwaad. Maar het wantrouwen dat tegenwoordig door de wandelgangen waart is ontwrichtend voor alle partijen. (…)

Jan Tromp en Coen van de Ven: De beste politici zijn bestuurders die twijfelen. De beste politieke journalisten willen dat begrijpen, in: de Volkskrant 9 september 2023

Het essay in de Volkskrant is gebaseerd op het boek ‘Wantrouwen in de wandelgangen – Hoe pers en politiek van elkaar vervreemd raakten’ van Jan Tromp en Coen van de Ven.